Mai Anh
Tết Âm lịch luôn là dịp được nhiều người mong chờ nhất năm. Bởi đây là kỳ nghỉ dài và ý nghĩa nhất, để những người con xa quê có dịp về nhà, được ở bên ba mẹ, vợ chồng được đoàn viên. Có lẽ vậy mà hầu như nhà nào cũng đều muốn chuẩn bị tươm tất cho ngày Tết, đặc biệt là mâm cỗ cúng. Nhưng không phải ai cũng biết chuẩn bị mâm cơm cúng mùng 1 Tết đủ đầy, trọn vẹn nhất để dâng lên Tổ tiên, các vị Thần linh. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu qua bài viết sau để tìm lời giải đáp nhé!
Ý nghĩa chuẩn bị cơm cúng mùng 1 Tết
Tết Nguyên đán là điểm giao thời giữa năm cũ và năm mới; giữa một chu kỳ vận hành của đất trời, vạn vật cỏ cây. Chữ “Nguyên” có nghĩa là bắt đầu, chữ “đán” có nghĩa là buổi ban mai. “Nguyên đán” là khởi điểm của năm mới.
Do vậy, sáng mùng 1 Tết Nguyên Đán lại càng được coi trọng bởi đó là buổi sáng đầu tiên trong năm mới. Nên việc thờ cúng ngày mùng 1 Tết được các gia đình chuẩn bị rất chu đáo, để cầu mong cho một năm mới khỏe mạnh, bình an và hạnh phúc cho cả gia đình. Ngoài việc sửa soạn lại ban thờ (thay trầu cau, nước…) thì các gia đình vẫn chuẩn bị mâm cỗ để thắp hương ngày mùng 1 Tết Nguyên đán. Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.
Hơn nữa, mâm cỗ ngày Tết còn giúp gia chủ thể hiện lòng kính trọng, tri ân đến ông bà, tổ tiên và những người có công dựng xây đất nước, mang lại hòa bình cho mọi người. Vậy, mâm cơm cúng mùng 1 Tết gồm những gì?
Các mâm cúng mùng 1 Tết gồm những gì?
Theo truyền thống của ông bà ta thời xưa, mâm cỗ cúng mùng 1 Tết sẽ gồm có mâm ngũ quả ngày Tết, hương hoa, giấy tiền vàng mã, trầu cau, đèn, nến, trà, bánh chưng (bánh tét)… Còn cỗ mặn hay cỗ chay đều được, nhưng cần phải chuẩn bị kỹ càng và bày trí trang nghiêm, chỉn chu. Hơn nữa, ngày nay mọi người cũng không còn quá chú trọng đến món ăn, thậm chí mâm cỗ chỉ cần khoảng 4 – 5 món, miễn sao phù hợp với điều kiện kinh tế gia đình là được. Và quan trọng hơn hết chính là tấm lòng hướng về tổ tiên và không khí quây quần bên nhau như ngày Tết. Cùng điểm qua vài mâm cơm cúng mùng 1 Tết quen thuộc dưới đây nhé!
Cơm cúng mùng 1 Tết miền Bắc
Mâm cơm cúng ở miền Bắc thường sẽ đầy đủ 4 bát, 4 đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương. Với những gia đình cầu kỳ hơn thì sẽ có đến 6 bát, 6 đĩa hoặc thậm chí là 8 bát, 8 đĩa. Tại Hà Nội và các tỉnh thành phía Bắc, mâm cỗ truyền thống thường có “bốn bát sáu đĩa”, với nhà khá giả thì nhiều hơn (tám bát tám đĩa).
4 đĩa trong mâm cỗ cúng mùng 1 Tết của người miền Bắc thường có 1 đĩa gà luộc, 1 đĩa thịt lợn, 1 đĩa giò lụa, 1 đĩa chả quế. Và họ luôn chế biến thêm 1 đĩa xôi gấc để cầu mong những điều may mắn, đỏ tươi như màu gấc trong năm mới. Còn 4 bát sẽ thường là 1 bát chân giò hầm măng, 1 bát bóng thả, 1 bát miến dong và 1 bát mọc nấm thả.
Hơn nữa, theo quan niệm của người miền Bắc thường sẽ không sát sinh vào năm mới nên hầu như các món trong mâm cỗ đều phải được chuẩn bị từ trước.
Cơm cúng mùng 1 Tết miền Trung
Mâm cơm cúng mùng 1 Tết ở miền Trung thường đầy đủ các món từ khô cho đến nước và hầu như sẽ là các món mặn, gia vị đậm đà như nem lụi, bò nướng sả ớt, gà quay, lợn quay, bò nấu thưng, thịt nạc rim…
Ngoài ra, mâm cỗ còn có thịt bò, thịt lợn ngâm nước mắm và một số món đặc trưng khác của người miền Trung như món cuốn, bánh tráng, rau cuốn sống, măng trộn, thịt gà trộn rau răm… Thêm vào đó, mâm cơm miền Trung còn có những món tráng miệng như bánh ngũ sắc, bánh phục linh, bánh sen tán, bánh in bột nếp, các loại bánh đậu xanh nhuộm màu được nặn theo hình trái cây rất nghệ thuật.
Cơm cúng mùng 1 Tết miền Nam
Mâm cỗ cúng mùng 1 Tết của người miền Nam sẽ đơn giản hơn 2 miền Bắc – Trung và phụ thuộc nhiều vào kinh tế của từng gia đình, miễn là thể hiện lòng thành kính là được. Các món ăn trong mâm cỗ cúng miền Nam khá phong phú, không quá gò bó theo một chuẩn nhất định.
Thực đơn sẽ gồm có chả giò chiên, lạp xưởng tươi, gỏi gà luộc xe phay, kiệu… Đặc biệt, mâm cỗ cúng mùng 1 Tết của người miền Nam không thể thiếu bánh tét, có thể là tét nếp cẩm, tét ngọt, hoặc bánh tét dừa, nhân có thể là thịt, hoặc trứng vịt,…
Hai món ăn xuất hiện rất nhiều trong mâm cỗ đó chính là thịt kho trứng và canh khổ qua. Với mong muốn một năm tốt đẹp, sung túc nên hầu như không thể thiếu ở mâm cỗ miền Nam.
Cơm cúng mùng 1 Tết chay
Tuỳ vào quan niệm của mỗi gia đình theo Phật giáo, những ngày đầu tháng hoặc đầu năm đặc biệt như mùng 1 Tết thì kiêng kỵ việc sát sinh hoặc ăn đồ mặn. Vậy nên có những mâm cỗ chay ra đời để phục vụ nhu cầu này. Ăn chay hiện nay rất đa dạng và không còn gò bó chỉ mỗi rau như trước, mâm cơm chay thường có những món sau để bạn có thể tham khảo:
- Rau củ xào chay: Cà rốt, ngô non, cải thảo, nấm…
- Đậu hũ/đậu phụ: Đậu hũ chiên xù, đậu phụ xào nấm…
- Canh nấm chay: Trong mâm cúng, dù là chay hay mặn thì cũng đều phải có một bát canh. Bạn có thể lựa chọn nấu canh rau củ, canh nấm theo sở thích, không cần quá cầu kỳ.
- Món xôi: Xôi đỗ xanh, xôi gấc, xôi lá dứa…
Mẫu văn khấn mùng 1 Tết
Sau khi mâm cúng mùng 1 Tết đã được sửa soạn tươm tất thì chủ nhà bưng lên bàn thờ, rồi tiếp theo lần lượt những người trong nhà ra trước bàn thờ vái lậy tổ tiên để tỏ lòng thành kính.
Ngoài văn khấn mùng 1, bạn có thể tham khảo văn khấn Thần linh và văn khấn Tổ tiên ngày mùng 1 Tết dưới đây theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam – NXB Văn hóa Thông tin:
Văn khấn gia tiên ngày mùng 1 Tết
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, đường thượng tiên linh, và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.
Hôm nay là ngày mồng 1 tháng Giêng năm ……, chúng con là:…… hiện cư ngụ tại số nhà ……, ấp/ khu phố ….., xã/phường …………, quận/huyện ………, tỉnh/thành …………
Nay theo tuế luật, âm dương vận hành tới tuần Nguyên đán, mồng một đầu xuân, mưa móc thấm nhuần, đón mừng năm mới.
Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên như trời cao biển rộng, khôn đem tấc cỏ báo đáp ba xuân.
Do đó, chúng con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, oản quả hương hoa kính dâng trước án.
Kính mời các cụ Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô di tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại, cúi xin thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ trì con cháu, năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông, bốn mùa không hạn ách nào xâm hại, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Tín chủ chúng con đồng tâm kính mời các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng, phù hộ cho chúng con được bách sự như ý, vạn sự cát tường.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Văn khấn thần linh trong nhà mùng 1 Tết
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Phật trời, Hoàng Thiên Hậu Thổ.
Con kính lạy chư vị Tôn Thần.
Hôm nay là ngày mồng 1 tháng Giêng, nhằm ngày Tết Nguyên đán đầu xuân, giải trừ gió đông lạnh lẽo, hung nghiệt tiêu tan, đón mừng Nguyên Đán xuân thiên, mưa móc thấm nhuần, muôn vật tưng bừng đổi mới.
Nơi nơi lễ tiết, chốn chốn tường trình.
Tín chủ con là ………………………………………………………………………
Ngụ tại ………………………………………………………………………………
Nhân tiết minh niên sắm sửa hương hoa, cơm canh lễ vật bày ra trước án, dâng cúng Thiên Địa Tôn Thần.
Thiết nghĩ tôn thần hào khí sáng loà, ân đức rộng lớn. Ngôi cao vạn trượng uy nghi, vị chính mười phương biến hiện. Lòng thành vừa khởi, tôn đức cảm thông.
Cúi xin giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho chúng con mọi người hoan hỷ vinh xương, con cháu cát tường khang kiện.
Mong ơn Đương Cảnh Thành Hoàng, đội đức tôn thần bản xứ. Hộ trì tín chủ, gia lộc gia ân, xá quá trừ tai. Đầu năm chí giữa, nửa năm chí cuối, sự nghiệp hanh thông, sở cầu như ý.
Chúng con lòng thành kính lễ, cúi xin chư vi tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Những mâm cơm cúng mùng 1 Tết có phần thay đổi và biến tấu hơn để phù hợp với điều kiện từng nhà nhưng chung quy cần phải trang trọng và thành tâm nhất để thể hiện được lòng thành kính. Hi vọng bài viết này đã mang đến cho bạn thông tin hữu ích cho việc chuẩn bị mâm cỗ và văn khấn mùng 1 Tết. Chúc bạn và gia đình có một mùa Tết an nhiên và nhiều may mắn nhé!
