Mai Anh
Trải qua bao nhiêu thăng trầm lịch sử, hội chợ Viềng – mùng 8 tháng Giêng ngày nay đã trở thành một trong những điểm giao lưu văn hóa cộng đồng, hội tụ tinh hoa sản vật và cũng là nơi đón chuyến xuất hành đầu xuân của khách thập phương về “mua may bán rủi”. Nếu bạn chưa biết về hội chợ này để du xuân đầu năm thì quả là một thiếu sót đấy nhé! Cùng tìm hiểu ngay dưới đây!
Ý nghĩa của hội chợ Viềng
Từ xưa tương truyền rằng, có hai vị tướng hành quân khi đến đất Nam Giang thì ngựa của hai tướng bị hỏng móng phải dừng lại. Nhân tiện có làng Vân Tràng nổi tiếng với nghề rèn truyền thống, nên đã nhờ bà con rèn lại móng ngựa và vũ khí mang theo. Trong khi chờ đợi, hai tướng đã ra lệnh cho lính lập đàn loan tin chiến thắng.
Biết được, dân chúng ở khắp các xã, thôn lân cận đem trâu, bò về mổ ở làng Vân Tràng ăn mừng… Từ sự kiện đó, bà con huyện Nam Trực lấy đêm ngày mồng 7 và sáng mồng 8 tháng Giêng làm lễ hội ngày Tết giúp dân chúng hội họp đầu xuân để tưởng nhớ hai vị tướng. Đồng thời, đây cũng là dịp để bà con trao đổi kinh nghiệm chăn nuôi, trồng trọt và trưng bày, mua bán sản phẩm của các làng nghề truyền thống.
Cũng từ truyền thống đó, chữ “Viềng” trong từ chợ Viềng có nghĩa “về”, là “vầy”, sum vầy, hội tụ nhân dân khắp mọi nơi về chung vui.
Với ý nghĩa “mua may, bán rủi” đầu năm, khách tới chợ Viềng không cần mặc cả. Bởi người dân quan niệm, việc người bán không nói thách, người mua không mặc cả sẽ mang tới may mắn, thuận lợi cho cả đôi bên, cả người bán – người mua có thêm niềm tin vào những may mắn đầu năm.
Thời gian và địa điểm tổ chức hội chợ Viềng
Chợ Viềng họp cả ngày vào mùng 8 tháng Giêng âm lịch hàng năm, nhưng người ở xa thường về từ sớm, rậm rịch họp chợ từ 11, 12 giờ đêm hôm trước, cho đến sáng và hết cả ngày hôm sau.
Chợ Viềng Nam Định là tên gọi chung của 2 khu chợ: chợ Viềng Vụ Bản (hay chợ Viềng Phủ do gần phủ Dầy, xã Trung Thành, huyện Vụ Bản) và chợ Viềng Nam Trực (hay chợ Viềng Chùa do gần chùa Đại Bi, thị trấn Nam Giang, huyện Nam Trực). Bởi thế mà dân gian có sự tích “chợ Viềng 2 chợ, 1 phiên” để chỉ 2 chợ này cùng tên Viềng và họp cùng phiên, cùng buôn bán những mặt hàng giống nhau, trong đó chợ Viềng Vụ Bản có phần hút du khách hơn bởi gần khu di tích Phủ Dầy.
Những nét đặc chưng của hội chợ Viềng
Trời còn tối, sương mù nhiều người từ tứ xứ theo mọi ngả đổ về chợ. Ngay từ ngã ba Nam Giang trở vào hàng hoá đã bày la liệt. Chủ yếu là thịt bò thui ( bò chứ không có bê), các loại sản phẩm nghề rèn, các thứ nông sản thực phẩm, quán ăn. Chợ chính họp trên khu đất rộng, bạt ngàn hoam cây cảnh bên Nam Điền đưa sang. Từ thời Trần thế kỉ XVI Nam Điền đã là nơi chuyên cung ứng hoa, cây cảnh cho phủ Thiên Trường phục vụ cuộc sống đế vương hoàng tộc và vẫn nổi tiếng đến bây giờ.
Chính vì chợ họp vào ban đêm nên nó còn có tên gọi khác là chợ “âm phủ”. Khác với các Lễ hội Hà Nội, đây có thể coi là chuyến xuất hành đầu xuân năm mới nên mọi người đều rất háo hức. Tại chợ Viềng, chủ yếu bán các đồ nông cụ, sản xuất nông nghiệp như thúng, mủng, quang gánh, liềm, cuốc xẻng… Nhiều người cho rằng, mua những vật dụng này tại phiên chợ họp duy nhất một lần trong năm sẽ giúp họ có một mùa màng bội thu, no đủ suốt một năm.
Đối với cây cảnh, người mua mua cây ở chợ Viềng với ý nghĩa lấy lộc đầu năm, từ cây cảnh cho tới các cây ăn quả. Đối với các loại thịt trâu – bò, theo nhà nghiên cứu Hồ Đức Thọ, thịt bò là lễ vật dâng mẫu Liễu Hạnh, nên mua thịt bò tại phiên chợ Viềng người mua cũng cảm thấy như xin được lộc Mẫu.
Quanh chợ còn là địa điểm tâm linh, chiêm bái. Chợ Viềng Nam Trực thì có chùa Đại Bi thờ Thiền sư Từ Đạo Hạnh. Chợ Viềng Vụ Bản thì có quần thể di tích Phủ Dầy thờ Thánh mẫu Liễu Hạnh. Cho nên dù là người bản địa hay khách thập phương đến đây không chỉ dự hội chợ mà còn để đi chùa, lễ đền cầu lộc đầu năm.
Du khách thập phương trẩy hội chợ Viềng Vụ Bản ngoài nhu cầu tâm linh về với trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu còn có cơ hội thưởng thức nhiều đặc sản “bánh Gôi, xôi Báng, rượu Hầu”, đặc biệt là món “bê thui” chấm tương gừng. Có thể nói, ai đến với những gian hàng này cũng đều không muốn rời khỏi và ai muốn mua gì, dù quý hiếm đến đâu thì ở những không gian hàng đồ cổ Chợ Viềng Nam Trực đều có và chắc hẳn du khách không thể “tay không trở về”.
Trong ngày tháng giêng mưa xuân lất phất bay, trong tiết trời se se lạnh có lẽ không gì thú vị hơn khi mỗi du khách được thưởng thức món thịt bò thui tái nhúng nhâm nhi chén rượu nồng cay với bát phở bò “Chính gốc Giao Cù Nam Định” trên chính mảnh đất sản sinh ra món ẩm thực đặc trưng, riêng có của Nam Định nói riêng, Việt Nam nói chung. Và sau đó họ cần được thưởng thức bát nước chè xanh nóng bỏng của làng Thanh Khê xã Nam Cường nhâm nhi với kẹo lạc Thượng Nông ai cũng thấy lòng ấm hơn khi ngẫm về những nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng đầy ý nghĩa từ bao đời vẫn còn dược duy trì trên quê hương Nam Trực, để rồi khi ra về trên tay mỗi người từ các cụ già đến con trẻ đều mua cho mình năm ba thứ gì đó từ những món hàng đắt tiền như đồ cổ, cây thế hay đồ gia dụng, đến những dụng cụ nông nghiệp, cây giống…
Tháng Giêng thường được coi là “tháng ăn chơi”, là mùa bắt đầu của những lễ hội dân gian độc đáo. Để rồi đến ngày, người ta lại nô nức rủ nhau đi Nam Định, tìm tới hội chợ Viềng – mùng 8 tháng Giêng, phiên chợ cầu may đặc biệt, nơi “mua may bán rủi” để thêm lộc về nhà mở đầu năm mới tốt lành. Đặc trưng rất riêng ấy đã trở thành một trong những điểm thú vị thu hút của phiên chợ bày bán cây cảnh và đồ cổ này.
