Mai Anh
Lễ Khai Hạ là phong tục cổ truyền trong ngày Tết cổ truyền của dân tộc ta. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu xem ngày lễ này có ý nghĩa gì và được tổ chức vào thời gian nào trong năm nhé!
Lễ Khai hạ là gì?
Lễ khai hạ thực chất là lễ hạ cây nêu thường diễn ra vào tối mùng 7 tháng Giêng để kết thúc chuỗi ngày đón Tết. Mặc dù phong tục dựng cây nêu đã không còn được ưa chuộng cho đến ngày nay, nhưng lễ khai hạ vẫn được thực hiện như một phần không thể thiếu của lễ hội.
Theo truyền thống xưa, cây nêu Tết được dựng từ ngày 23 tháng Chạp hoặc chậm nhất là 30 Tết, với những vật trang trí như vòng tròn nhỏ hay vật gì đó theo phong tục địa phương với ý nghĩa xua đuổi những điều không may mắn của năm cũ, đón nhận những điều tốt đẹp trong những ngày đầu năm mới của gia đình và cộng đồng.
Tìm hiểu về lễ Khai hạ
Buổi chiều ngày mùng 7 để kết thúc kỳ nghỉ Tết mọi người thường làm lễ khai hạ. Sau ngày mùng 7, mọi người phải ra sức và trở lại làm việc bình thường.
Theo phong tục cổ xưa, cây tre dài khoảng 5-6 m được dùng làm cây nêu. Cây nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng Chạp hoặc tối 30 Tết. Cây nêu được chôn chắc chắn, trên ngọn cây có treo một vòng tròn nhỏ và nhiều đồ vật mang tính biểu tượng, tùy từng nơi, phong tục, dân tộc.
Có nơi người ta treo những bó lá dứa, khung tre dán giấy xanh đỏ, vàng mã, bùa bát quái, câu đối hoặc con vật làm bằng đất nung… Có nơi chỉ treo túi trầu nhỏ và sáo, khánh (chuông gió), các mảnh kim khí lớn nhỏ, lông gà, lá thiên tuế, củ tỏi. Khi gió thổi, chuông gió và các kim loại vang leng keng như tiếng phong linh.
Chiếc “Khánh” đồng âm với “khánh” có nghĩa là “phúc” ý nghĩa mang lại phúc lộc cho năm gia đình. Trong sách Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức, Tập Hạ có ghi chép: “Bữa trừ tịch (tức ngày cuối năm) mọi nhà ở trước cửa lớn đều dựng một cây tre, trên buộc cái giỏ bằng tre, trong giỏ đựng trầu cau vôi, ở bên giỏ có treo giấy vàng bạc, gọi là “lên nêu”… có ý nghĩa là để làm tiêu biểu cho năm mới mà tảo trừ những xấu xa trong năm cũ“.
Tất cả những đồ vật này đều có ý nghĩa xua đuổi tà ma, cảnh báo ma quỷ rằng trái đất đã có chủ, đừng quấy rầy và cầu mong một năm mới an lành, may mắn .
Cây còn là biểu tượng của uy quyền, nhà có nhiều quyền lực nhất là nhà có cây cao nhất. Trước khi hạ cây nêu, chủ nhà kê một chiếc bàn nhỏ, trên đó bày một đĩa quả dưa hấu, một số hương, hoa… ngay dưới gốc cây nêu có ý nghĩa báo cho trời đất biết gia đình đón Tết vui vẻ. Sau đó, rung cây cho rụng hết lá khô rồi gỡ xuống và treo bùa lên cửa trước (cửa trước).
Đối với các gia đình kinh doanh, buôn bán, ngày mùng 7 Tết cúng để cầu năm mới làm ăn phát đạt Cây nêu trong ngày Tết đã dần mai một và thay vào đó là tục chơi hoa đào, hoa mai. Nhiều bạn trẻ ngày nay chỉ biết đến loài cây này qua những câu ca dao, tục ngữ như:
Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ
Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh
Lễ Khai hạ gồm những hoạt động gì?
Lễ cúng mùng 7 tháng Giêng là một nghi lễ quan trọng trong phong tục của người Việt xưa. Cùng xem Lễ Khai Hạ có gì đặc biệt nhé!
Lễ vật cúng hạ nêu/cúng lễ Khai hạ
Trong việc tổ chức Khai Hạ – Lễ cúng, gia đình cần phải chuẩn bị mâm cúng (có thể dọn cỗ mặn hoặc cỗ chay), rượu, hương, hoa, quả, giọt dầu, đĩa gạo, muối, thóc, tiền vàng,…
Sau đó, gia chủ bày biện hoàn chỉnh, gọn gàng ngoài trời, gia chủ xông khói và khấn xin phép gia chủ tổ chức lễ cúng ngoài trời trước.
Trong khi làm lễ cúng khai trương, gia chủ sẽ đọc bài vị thờ cúng hạ nêu, đợi hương tàn rồi hóa vàng, hóa vàng rồi sai người dựng cây nêu. Khi cây được nhấc lên, hãy để cây ở nơi khô ráo, sạch sẽ bên ngoài nhà, không để trong nhà, để tránh rủi ro.
Văn khấn mùng 7 tháng giêng
– Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
– Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
– Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, Long Mạch, Táo Quân, chư vị tôn thần
– Con kính lạy Hoàng thiên Hậu thổ, Chư vị Tôn thần
– Con kính lạy Ngài Đương niên hành khiển, ngài Bản cảnh Thành Hoàng, các ngài Thổ địa, Táo quân, Long mạch Tôn thần.
– Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, nội ngoại tiên linh.
Hôm nay là ngày mùng 3 tháng giêng năm …………………
Chúng con là: ……………………………tuổi………………
Hiện cư ngụ tại ……………………………………………….
Thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, phù tửu lễ nghi, cung bày trước án. Kính cẩn thưa trình: Tiệc xuân đã mãn, Nguyên đán đã qua, nay xin thiêu hóa kim ngân, lễ tạ Tôn thần, rước tiễn âm linh trở về âm cảnh.
Kính xin lưu phúc, lưu ân, phù hộ độ trì dương cơ âm trạch, mọi chỗ tốt lành, con cháu được bách sự như ý, vạn sự bình an, tài lộc song toàn, gia đạo hưng vượng.
Lòng thành kính cẩn, lễ bạc tiến dâng, lượng cả xét soi, cúi xin chứng giám.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
(Văn khấn cổ truyền Việt Nam – NXB Văn hóa Thông tin)
Hoạt động vui chơi
Trong buổi lễ Khai hạ, nhiều hoạt động giải trí khác nhau được tiến hành dựa trên phong tục địa phương. Đến đây thăm quan cũng là cách tìm hiểu xem có hoạt động vui chơi nào trong khu vực của bạn mà bạn có thể tổ chức cho gia đình và hàng xóm của mình hay không.
Qua bài viết này, chắc chắn bạn đã hiểu thêm về lễ khai hạ: một phong tục lâu đời, rất quan trọng với người Việt phải không? Nếu bạn muốn biết thêm những phong tục tập quán thú vị trong ngày Tết cổ truyền, hãy truy cập ngay Phongreviews! Hẹn gặp lại bạn lần sau!
